نحوه نگارش منابع و مراجع در پایان نامه : هر مقاله یا پایان نامه هنگامی از ارزش علمی برخوردار است که مستند باشد و در نگارش آن از منابع معتبر داخلی و خارجی استفاده شده باشد. بر همین مبنا لازم است نام منابع تحقیق به‌طور دقیق و کامل در پایان نامه یا مقالات علمی ذکر شود. اما نحوه نگارش فهرست منابع و مراجع در پایان‌نامه قواعد و اصولی دارد که باید حتما آن‌ها را رعایت کرد تا کیفیت و استاندارد آن حفظ شود. ما در این مطلب نحوه انجام پایان نامه در نگارش منابع و چگونگی فهرست نویسی و نکات مهم مرتبط با این موضوع را شرح می‌دهیم.
روش‌های رفرنس دادن در پایان نامه
هر کجای متن پایان نامه یا مقاله تان از عبارت، نقل قول، جملات یا حتی افکار و اندیشه‌ها، نظریه‌ها و یافته‌های فردی استفاده می‌کنید، ضروری است که به رسم امانتداری نام مرجع مورد استفاده‌تان و نام نویسنده و سایر مشخصات منبع‌تان را ذکر کنید تا چنانچه خوانندگان مایل به کسب اطلاعات بیشتر در آن زمینه باشند، بتوانند از منبع اصلی استفاده کنند. بدیهی است که رفرنس‌دهی موجب ارتقای ارزش و اعتبار پایان‌نامه خواهد شد و صحت محتوا و داده‌های متن را اثبات می‌کند.
نحوه نگارش منابع پایان‌نامه به دو صورت است؛ ۱٫ رفرنس‌دهی در متن ۲٫ رفرنس‌دهی در انتهای پایان‌نامه.
هر کدام از روش‌های رفرنس دادن اصول و قواعد خاصی دارد که به ترتیب به آن‌ها می‌پردازیم.
۱٫ رفرنس دهی در متن
نحوه نگارش منابع پایان‌نامه داخل متن بر حسب نوع محتوا متفاوت است و به روش‌های زیر نوشته می‌شود:
نقل قول مستقیم: (نام خانوادگی نویسنده، سال انتشار، شماره صفحه)؛ مثلا: (مهدی‌زاده، ۱۳۵۴، ص ۷۷) گفتنی است اگر بخواهید نقل قولی را که نویسنده‌ای از شخص دیگری در کتابش آورده است، بیاورید، باید این‌طور رفرنس دهید: (نام خانوادگی نویسنده به نقل از نام خانوادگی گوینده نقل قول، سال انتشار، شماره صفحه)؛ برای مثال: (مهدی‌زاده به نقل از مژدهی، ۱۳۵۴، ص ۷۷)
نقل قول غیرمستقیم: (نام خانوادگی نویسنده، سال انتشار)
کتاب یا مقاله: (نام خانوادگی نویسنده یا نویسندگان، سال انتشار، شماره صفحه) لازم به ذکر است که اگر بخواهید در متن چندین بار از یک منبع رفرنس بدهید، می‌شود به جای نام خانوادگی نویسنده یا نویسندگان و سال انتشار از عبارت «همان منبع» استفاده کنید؛ برای مثال: (همان منبع، شماره صفحه) البته در صورتی که شماره صفحه هم تکراری بود، می‌توان به ذکر (همان منبع) اکتفا کرد. همچنین اگر بخواهید به نویسنده‌ای با بیش از یک اثر اشاره کنید، باید از دستور زیر پیروی کنید:
(نام خانوادگی نویسنده، سال انتشار اثر اول، شماره صفحه آن، سال انتشار اثر دوم، شماره صفحه آن، سال انتشار اثر سوم، شماره صفحه آن)
اینترنت: (نام نویسنده، سال انتشار)
مطبوعات: (عنوان مطلب، (تاریخ انتشار)، نام روزنامه یا مجله، شماره آن، شماره صفحه)
سازمان یا نهاد: (نام سازمان یا نهاد، سال انتشار، شماره صفحه)
یادآوری می‌کنیم که اگر داخل متن به هر یک از اطلاعات داخل پرانتز اشاره شده بود، نیازی به تکرار آن داخل پرانتز نیست و باید آن را حذف کنید و فقط سایر داده‌ها را ذکر کنید. همچنین از نوشتن القاب برای نام افراد خودداری کنید؛ القابی مانند خانم، آقا، دکتر، مهندس و…
نحوه نگارش منابع و مراجع در پایان نامه
۲٫ رفرنس‌دهی در انتهای پایان نامه
نحوه نگارش فهرست منابع و مراجع در انتهای پایان‌نامه تابع قوانین رایجی است که در این بخش آن‌ها را مرور می‌کنیم:
کتاب: نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده (می‌توان فقط حرف اول نام را آورد)، (سال انتشار)، نام کتاب، محل نشر: نام انتشارات. دقت کنید که اگر کتاب دو یا سه نویسنده داشته باشد، به ترتیب نام خانوادگی نویسنده دوم، نام نویسنده دوم و همچنین نویسنده سوم را اضافه کنید، اما اگر تعداد نویسندگان بیش از سه نفر بود، فقط نام یک نویسنده را ذکر کنید و عبارت «و دیگران» را در ادامه نام اول بیفزایید. همچنین اگر نام انتشارات و محل کتاب مشخص نبود، از عبارت (بیجا، بی‌نام) استفاده کنید.
ترجمه: نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، (سال انتشار)، نام کتاب، ترجمه (نام مترجم)، محل نشر، نام انتشارات
مطبوعات: نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، (سال انتشار)، نام مطبوعه، شماره مطبوعه
مقاله اینترنتی: نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، (سال انتشار)، نام مقاله، نشانی اینترنتی
پایان‌نامه: نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، (سال دفاع از پایان‌نامه)، عنوان پایان‌نامه، مقطع تحصیلی، نام دانشگاه و شهر
فایل صوتی: نام خانوادگی گوینده، نام گوینده، (سال انتشار)، نام فایل صوتی، نام منبع منتشرکننده فایل
گفتنی است چنانچه از محتوای نامه، ایمیل، وبسایت، سخنرانی یا مکاتبات شخصی در پایان‌نامه‌تان استفاده می‌کنید، لزومی ندارد آن‌ها را در فهرست منابع ذکر کنید، اما در متن به آن‌ها اشاره کنید؛ برای مثال بهتر است نوع مکاتبه و تاریخ آن را بیاورید. همچنین مراجعی را که هنوز منتشر نشده‌اند، نباید در بخش منابع بنویسید و بهتر است در متن و داخل پرانتز (مطابق با قواعدی که در بخش «رفرنس‌دهی در متن» بیان شد) به آن‌ها اشاره کنید. نکته مهم دیگر در نحوه نگارش فهرست منابع و مراجع، اولویت داشتن نگارش منابع فارسی بر منابع انگلیسی است و باید ابتدا منابع فارسی را به ترتیب حروف الفبا تنظیم کنید.
مشاوره موسسه نگارشگران برتر در نحوه نگارش فهرست منابع و مراجع
نحوه نگارش منابع پایان‌نامه از مواردی است که اغلب دانشجویان به آن توجه ویژه دارند، زیرا هیات داوران دانشگاه‌ها این قسمت را حتما مطالعه خواهند کرد و نشان‌دهنده تلاش پژوهشگر در پروسه تحقیق و ارزشمندی محتوای پایان‌نامه است. بنابراین بهتر است نحوه نگارش فهرست منابع و مراجع را به‌خوبی بیاموزید و از مشاوره متخصصان در نگارش آن بهره ببرید.